Vandaag is het 120 jaar geleden dat de Notenkraker, een ballet op muziek van Tsjaikovski, voor het eerst werd opgevoerd in het Mariinskitheater van Sint-Petersburg (Rusland). Dat samen mat "Yolanta", een opera in één bedrijf, die dag in première ging. Waarvan de choreografie geïnspireerd is op het sprookje "De Notenkraker en de Muizen Koning"  van de Duitse schrijver E.T.A. Hoffmann. Dat zich rond de kerstboom afspeelt en daardoor vaak rond deze periode van het jaar te zien en te horen is. Het sprookje zelf begint op kerstavond en gaat over Marie (7) en Fritz (8) die proberen te raden wat hun grootvader, een klokkenmaker en uitvinder, hun als cadeau heeft gegeven. Hetgeen uiteindelijk blijkt een mechanisch kasteel en een notenkraker pop te zijn. Wanneer haar broer echter een te grote noot probeert te kraken breken de kaken van de pop. Ontdaan neemt zijn zus de pop mee en geeft ze het een verband met een lint van haar jurk. Als ze de pop vertelt dat haar grootvader het morgen wel zal weten te repareren lijkt de pop even tot leven te komen. Die avond merkt Marie echter dat ze het zich niet verbeeld heeft en nog tal van andere dingen tot leven komen. (via google doodle)

Na heel wat nieuwe versieringen groeiden er, zoals eerder vermeld, steeds meer nieuwe tradities rond de boom. Dankzij die stijgende populariteit ontstond in 1819 het bekende liedje "O Tannenbaum", bij ons beter bekend als “o dennenboom”. Een tragisch Duits liefdeslied, waarin de spar de betrouwbaarheid tegenover de ontrouwe minnaar symboliseert. Geïnspireerd op het 16e eeuws volksliedje "Ach Tannenbaum" of "och spar". Pas nadat het in 1824 herschreven werd ging het als een kerstlied tellen. Dat in het Nederlands de naam van de, volgens overlevering, oorspronkelijke boom heeft meegekregen. Al dan niet met de bedoeling om de tekst vlotter te kunnen zingen. Om twintig jaar later op te duiken in het sprookje “de dennenboom” van Hans Christian Andersen. Met het verhaal van een zilverspar die onder meer schrik heeft om op te groeien. Waardoor hij niet kan genieten van in het moment te leven. Terwijl de hele traditie van kerstmis te vieren met een kerstboom reeds in de 18e eeuw in het VK werd binnengebracht door aangetrouwde koningen van het keurvorstendom Hannover. Maar pas in 1846 geraakte dit echt ingeburgerd nadat een foto, van de toen erg populaire, koningin Victoria en prins Albert naast een versierde kerstboom in een krant verscheen. Waarna het zich via de voormalige en toenmalige Britse gebieden ging verspreiden. Om systematisch te groeien en zich, door het gebruik van aparte kleuren en thema’s, moeiteloos aan de diverse landen aan te passen. (via wikipedia en afbeelding 1, 2, 3)

Nadat de boom, die ondertussen traditioneel werd opgesteld tijdens de kerstperiode, voor het eerst versierd werd evolueerde deze trend steeds verder. Zoals het drinken van Glühwein of het plaatsen van lichtjes in de boom. Een gebruik dat Martin Luther, de priester die protestantse reformatie in gang zette, gestart zou hebben. Door kaarsen in zijn boom te plaatsen om zijn kinderen te tonen hoe de sterren in een donkere avond flikkeren.

Het oprichten van de eerste versierde kerstboom kan terug getraceerd worden tot Lijfland (het huidig Letland en Estland) en Noord-Duitsland. In het bijzonder in Riga, dat dit jaar de 500ste verjaardag van de eerste boom viert. En waar het "Broederschap van de zwarthoofden" een zetel had.

Zoals ik met het eerste deel al heb aangegeven werden er doorheen Europa heidense goden aanbeden. Daarom zou een Engelse monnik uit Devon (Bonifatius) naar Thuringië in Duitsland getrokken zijn om er het Christendom te verspreiden. Waarvoor hij in 723 een donareik zou omgehakt hebben. Een belangrijke boomsoort die met de Thor geassocieerd werd. Om de aanspraak van de Noorse goden over een lokale Duitse stam te ontkrachten. Toen die hem voor deze daad niet hadden neergebliksemd raakten ze overtuigd, van de zo omschreven, superioriteit van de nieuwe godsdienst en lieten ze zich dopen. Volgens sommige variaties op dat verhaal zou er zich in het midden van de stronk een immer groenblijvende dennenboom gegroeid zijn. Dat als een symbool werd aanschouwd voor de dood van het heidendom en de geboorte van het Christendom in de wereld. De driehoekige vorm van de boom werd ook meteen gebruikt om de boodschap van de heilige Drievuldigheid (God de vader, de zoon en de Heilige Geest) te communiceren. Een symbool van religieuze devotie dat oorspronkelijk ondersteboven werd gehangen. Zodat iedereen die de boom zag hem niet als puur decoratief zou zien. Tegen de 12de eeuw stond deze bekend als de “boom van God”. Om in de 20ste eeuw een kortstondige come-back te maken. Vanwege de voordelen dat het die dit vanuit een marketing standpunt had. Je kon namelijk dichter bij de versieringen komen en er kwam heel wat meer plaats vrij om de producten te presenteren. Maar dit concept sloeg, na zovele eeuwen van gewenning aan de natuurlijke richting, niet meer aan. (via wikipedia en afbeelding 1, 2, 3)

Tijdens opzoekwerk rond de geschiedenis van de kerstboom bleef ik maar verwante informatie vinden. Dus heb ik er maar direct een meerdelige reeks van gemaakt die de evolutie doorheen de jaren schetst in een zo chronologisch mogelijke volgorde. In veel van de heidense religies had de natuur vaak een centrale plaats. In het bijzonder deze drie bomen : de eik, de acacia en de es boom. Die vereerd werden en speciale krachten toegeschreven kregen. Of als een mogelijke woonplaats voor geesten en feeën aanzien werd.